LỄ HỘI ĐỀN NGỰ DỘI Ở VĨNH TƯỜNG, VĨNH PHÚC - Địa chí Vĩnh Tường, Nguyễn Ngọc Thanh (Chủ biên)

        Đền Ngự Dội thuộc thôn Duy Bình, xã Vĩnh Ninh. Đền thờ Tam vị Đại Vương: Tản Viên Sơn Thánh, Cao Sơn Đại Vương và Qúy Minh Đại Vương. Đền gắn liền với huyền tích về Đức Thánh Tản. Qua nhiều biến cố, đền Ngự Dội xưa không còn. Đến năm 1989, đền được dân làng khởi công xây dựng lại, và tiếp tục bảo tồn cho đến ngày nay.

 Tương truyền vào một buổi trưa, tại cánh bãi La Phiên, sau khi đánh giặc trở về, Tản Viên Sơn Thánh đi qua đây. Vô tình ngài thấy hai cô thôn nữ đang cắt cỏ ven sông Hồng, liền nhờ hai người lấy nước từ dưới sông lên để rửa bụi trường chinh. Hai cô gái chỉ có đôi sọt tre dân dã không biết phải làm sao, Ngài sai truyền xuống: “Miễn là hai cô có lòng, cứ vợi nước đi khắc được nước”. Đúng như lời Ngài nói, hai đôi sọt tre đã gánh được nước từ dưới sông lên. Biết được người trước mặt mình là Đức Thánh, hai cô gái vội về làng loan báo. Dân làng xin dâng lễ vật kính ngài nhưng không kịp thời gian nên phải dâng lễ sống. Sau khi đánh tan quân giặc, Đức Thánh ở lại rừng lim dạy dân làm nông. Tưởng nhớ công ơn của Đức Thánh Tản, nhân dân thôn Duy Bình đã lập đền Ngự Dội để thờ Đức Thánh Tản Viên.

                                Rước kiệu Thánh về đền Ngự Dội

 Lễ hội đền Ngự Dội diễn ra vào các ngày 14, 15 tháng Giêng hằng năm. Lễ hội thường bắt đầu từ ngày 14. Vào buổi sáng ngày 14, nhân dân thôn Duy Bình tiến hành dâng hương tại đền để báo cáo với Thánh về việc tổ chức lễ hội. Đến chiều ngày hôm ấy, nhân dân thực hiện nghi thức rước nước từ sông Hồng về làm lễ mộc dục cho Thánh. Đoàn rước bao gồm đội bát bửu, đội dâng hương, đội kèn trống, đội tư văn và nhân dân trong vùng. Kiệu dùng rước nước gồm kiệu lễ và kiệu chóe tám người khiêng. Trên kiệu bày lễ hoa quả và một bát hương đồng lớn. Đoàn rước đi trong không khí vui vẻ, náo nhiệt nhưng vẫn mang theo sự trang nghiêm của một nghi lễ linh thiêng. Khi đến bờ sông, kiệu quay ba vòng thể hiện sự vui mừng hoan hỉ của người dân.  Sau khi kiệu được dừng lại nơi mép nước, một vị trải hai chiếc chiếu xuống, để kiệu lên trên đó để làm lễ độ hà. Lễ vật cúng tế bao gồm thanh bông hoa quả và lễ chín là xôi chân giò hoặc xôi gà. Cụ thủ từ trang trọng quỳ cạnh mép sông chắp tay cúng độ hà xin âm dương, sau đó kiệu chóe được rước lên thuyền cùng quan viên dân làng, kiệu lễ thì ở lại trên bờ. Đoàn thuyền đi vòng quanh ba vòng ngược chiều kim đồng hồ đến giữa sông chọn dòng nước đôi vừa sạch vừa trong thì tiến hành nghi lễ lấy nước. Ông mạnh bái thắp ba nén nhang vái tứ phương rồi lấy nước. Việc lấy nước phải dựa theo cờ lệnh từ các vị thánh. Khi cờ lệnh đang rủ xuống bất thần tung bay phần phật, thì một người trong số quan viên lấy một vòng tròn bằng song đường kính khoảng 80cm được quấn vải điều đỏ đặt xuống mặt nước. Kế đó ông chủ tế lấy một chiếc gáo bằng gỗ có chuôi dài khoảng 1m, sơn đỏ thẫm thận trọng múc từng gáo nước đổ vào trong chóe cho đến khi đầy thì đậy nắp lại. Sau đó bốn thiếu nữ khiêng chóe đặt lên kiệu và đoàn thuyền lại từ từ tiến vào bờ, quan viên dân làng rời thuyền, rước kiệu về đền Ngự Dội. Nghi lễ rước nước như một sự mô phỏng lại việc hai cô thôn nữ xưa gánh nước cho thánh tắm. Đồng thời cũng là thể hiện tín ngưỡng cầu nước, cầu mùa, cầu an của cư dân nông nghiệp thuở xưa. Lượng nước đựng trong chóe một phần được làm nước tắm mộc dục, một phần được giữ lại để mỗi ngày rằm, mồng một sẽ lấy một ít để tế tự thờ cúng trong suốt cả năm đó.

Đặc biệt vào các năm Tý, Ngọ, Mão, Dậu những năm đại lễ, lễ hội đền Ngự Dội thường được tổ chức quy mô hơn. Trong các năm này, 8 làng: Vân Gia, Thanh Trì, Nghĩa Phủ, Mai Trai, Đạm Trai thuộc xã Trung Hưng, Phù Sa, Phú Nhi thuộc xã Viên Sơn, thị xã Sơn Tây (Hà Nội) và làng Duy Bình thuộc xã Vĩnh Ninh, huyện Vĩnh Tường cùng nhau tổ chức một cuộc rước lớn, rước kiệu Thánh từ đền Và sang đền Ngự Dội. Từ đền Và đám rước đi qua cầu Cộng vào thị xã Sơn Tây, ra bến sông rồi xuống thuyền qua sông Hồng sang địa phận xã Vĩnh Ninh, Vĩnh Tường. Những người chở đò ăn mặc quần áo lễ hội và chở khách thập phương qua sông không lấy tiền. Những chiếc thuyền lớn chở hàng trăm người rước Thánh Tản sang sông. Ở bên này kiệu Thánh đền Ngự Dội đã đợi sẵn cùng hàng trăm người dân và khách thập phương. Những chiếc thuyền đi theo một thứ tự nhất định lề lối nghiêm trang. Các lễ vật của mỗi làng đều phải đúng theo tục lệ mới được tham gia rước Thánh.

  Những chiếc thuyền rước kiệu lần lượt cập bờ và đi theo hàng lối nhất định. Khi kiệu Thánh từ đền Và cập bờ, lá cờ ở đầu kiệu phất về phía bắc sông Hồng, lúc ấy cả khúc sông hò reo vui mừng đón Thánh với tất cả lòng ngưỡng mộ. Bên này sông, kiệu làng Duy Bình đứng chờ sẵn để nghênh đón và dẫn đường. Khi kiệu Thánh đã lên bờ và được rước về đền Ngự Dội, trong khi kiệu Thánh di chuyển, người dân cố gắng được chui qua gầm kiệu để cầu cho mình một năm mạnh khỏe và bình an.

  Khi vào tới Đền Ngự Dội, kiệu của dân làng Duy Bình dâng lễ vật lên ban thờ Tam Thánh để tế cung đốn. Tiếp đến đoàn tế của Sơn Tây vào để tế yên vị Tam Thánh tại đền Ngự Dội. Sau đó đội tế Duy Bình sang miếu làm lễ trình quan bản thổ rồi lại về đền tiến hành nghi lễ tế mộc dục. Tiếp sau lễ tế mộc dục là lễ tế đốn. Khi đội tế Duy Bình thực hiện xong các tế lễ thì đến lượt đoàn bên Sơn Tây tế khải hoàn và lễ tạ. Theo truyền thống, khi lá cờ ở cổng đền phất về phía sông Hồng là lúc Thánh Tản trở về, thì dù có đang làm lễ người dân cũng phải rước kiệu Thánh trở về đền Và bên kia sông. Lễ vật trong lễ hội đền Ngự Dội rất đặc biệt, có đầy đủ thanh mâm hoa quả nhưng nhất thiết phải có một con lợn sống đã cạo lông nhưng để sót lại một chỏm lông ở đầu, và trầu cau không têm vôi. Điều này như để nhắc lại điển tích xưa. Sau khi tế lễ đã xong dân làng sở tại cùng khách thập phương mới bắt đầu vào cúng lễ.

  Phần hội diễn ra ngay sau đó với các trò chơi dân gian như chọi gà, cờ người, đu quay và các sinh hoạt văn nghệ vui vẻ, náo nhiệt. Nhân dân trong làng trong xã cùng du khách thập phương đều mừng vui hân hoan trong ngày hội lớn./.

 

Categories: TƯ LIỆU